Spawanie uznaje się za najskuteczniejszą, najszybszą i najbardziej uniwersalną metodę łączenia elementów stalowych. Można przeprowadzić ją w wielu miejscach, łącząc ze sobą materiał pod różnym kątem i uzyskując rozmaite efekty. W zależności od potrzeb stosuje się wiele typów spoin. Czym się różnią między sobą i w jaki sposób oznaczane są na rysunku technicznym?
Pojęcie spoiny – co to jest?
Zanim przedstawimy rodzaje spoin i ich oznaczenia, warto przybliżyć nieco samo pojęcie. Spoina jest to miejsce, w którym zostało wykonane połączenie spawane. Pod wpływem energii cieplnej dochodzi do stopienia krawędzi dwóch kawałków materiału, a następnie łączy się je za pomocą spoiwa. Spoina ma charakterystyczny nieregularny kształt, który wynika ze zmienionej struktury krystalicznej materiału i dodatku spoiwa.
Spoina najczęściej kojarzona jest z pracą na powierzchni stali i innych metali nieżelaznych. Spawanie można wykonać także przy łączeniu elementów z tworzywa sztucznego. Niezależnie od łączonego materiału zawsze należy dobrać odpowiednią metodę spawania do jego właściwości, wymiarów i potrzeb technicznych. Jest to ważne, ponieważ proces spawania mocno oddziałuje na materiał i jego parametry techniczne nawet w znacznej odległości od samej spoiny.
Podstawowe rodzaje i oznaczenia spoin na rysunku technicznym
Elementy stalowe wymagają połączenia na różne sposoby, dlatego każdy spaw prowadzony jest nieco inaczej. Rodzaje spoin to umownie ustalone kształty spawów, które wykonuje się w celu połączenia określonych materiałów. Przedstawiamy najważniejsze typy i sposoby oznaczenia spoin na rysunku technicznym.
Spoina czołowa
Jest to najczęściej stosowana spoina przeznaczona do łączenia stykowego ścianką uznawaną za grubość jednego z elementów. Spoina znajduje się w szczelinie pomiędzy ściankami czołowymi dwóch materiałów i obejmuje całą grubość przynajmniej jednego z nich. Przed przystąpieniem do pracy ścianki należy przygotować i uformować. W ten sposób spawane są między innymi płaskowniki, blachy, pręty, a także rury.
Na rysunku spawalniczym spoina czołowa przedstawiana jest w kilku różnych wariantach. Zależą one właśnie od kształtu przygotowanej szczeliny pod spawanie. Najczęściej stosuje się następujące oznaczenia spoin:
- spoina I – krawędzie przygotowane do spawania są równoległe do siebie;
- spoina V – przez całą grubość spoiny prowadzi się nacięcia pod kątem na obu krawędziach materiału. To oznaczenie spoin występuje też w wariancie 1/2 V, gdzie lewa strona łączenia jest pionowa, a prawa ma być ścięta;
- spoina Y – analogicznie do V, jednak ścięcie pod kątem ma być zakończone w połowie wysokości łączenia. Także występuje w wariancie 1/2;
- spoina U – krawędzie mają mieć półokrągły kształt.
Spoina pachwinowa
Drugi najpopularniejszy sposób łączenia materiału. Stosuje się go w sytuacji, kiedy spawane elementy są ułożone prostopadle do siebie. Łączenie wykonywane jest w rogu pomiędzy dwoma nakładkami i nie wymaga specjalnego formowania. Spoina pachwinowa może być układana symetrycznie i niesymetrycznie. Różni się także sposobem zakończenia lica, które może być:
- płaskie;
- wklęsłe;
- wypukłe.
Na rysunku technicznym te rodzaje spoin oznacza się głównie za pomocą trójkąta równoramiennego. Kształt lica jest oznaczany za pomocą linii znajdującej się ponad jego przeciwprostokątną.
Spoina brzeżna
Wykonuje się ją z reguły przy spawaniu cienkich blach stalowych. Blachy należy wygiąć na krawędziach, a następnie przeprowadzić spawanie bez użycia materiału wypełniającego. Kształt wygięcia obu blach jest odwzorowany w oznaczeniach spoin. Są to dwie linie pionowe zakończone łukiem, które przypominają odwrócone do siebie litery J.
Spoina grzbietowa
Kolejny typ spoiny wykorzystywany do łączenia blachy. Podobnie jak przy spoinie brzeżnej, trzeba tu odpowiednio uformować materiał i dobrać właściwe wymiary. W tym rodzaju spoiny, jej grubość musi być równa sumie głębokości linii wtopienia i wysokości połączenia spawanego. Na rysunku technicznym jest oznaczana za pomocą trzech pionowych linii, które są ułożone równolegle do siebie w jednakowej odległości.
Spoina otworowa
Najbardziej nietypowy rodzaj spoiny ze wszystkich przedstawionych. Wykonuje się ją w sytuacji, kiedy w blasze wierzchniej znajduje się otwór, wewnątrz którego ma być poprowadzony spaw łączący ją z blachą spodnią. Otwór może być okrągły lub owalny, a minimalne rozstawy i wymiary spoin podawane są w normach. Z kolei na rysunku technicznym oznaczenie takiej spoiny przypomina odwróconą literę U lub ramę bramki piłkarskiej.
Pozostałe oznaczenia i rodzaje spoin
Wymienione powyżej rodzaje spoin i ich symbole to tylko podstawowe oznaczenia widoczne na rysunkach. Poza nimi stosuje się także dodatkowe oznaczenia określające między innymi ciągłość szwu, wymiar spoiny, a nawet parametry ustawienia maszyny. Spoiny dzielą się też na jednostronne i dwustronne, a w niektórych przypadkach stosuje się jedynie spawanie punktowe.
Dobór odpowiedniego rodzaju spoiny jest zadaniem konstruktora, a po stronie spawacza leży jej właściwe wykonanie. Dzięki wspólnej pracy połączenie będzie pewne i bezpieczne.
