Ultrasonografia (USG) – Co to jest, jak działa, wskazania i przygotowanie do badania

Ultrasonografia, znana jako USG, to kluczowa metoda diagnostyczna w medycynie. Jest bezpieczna, nieinwazyjna i pozwala zajrzeć w głąb ciała. Dowiedz się, na czym polega to badanie i kiedy warto je wykonać.

Czym jest ultrasonografia i jak działa?

Ultrasonografia to nowoczesna metoda obrazowania narządów. Wykorzystuje fale ultradźwiękowe. Są to fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości. Ich zakres wynosi od 2 do 50 MHz. W medycynie diagnostycznej stosuje się częstotliwości od 1 do 15 MHz.

Badanie opiera się na zasadach działania sonarów. Aparat USG wysyła fale w głąb ciała. Fale odbijają się od tkanek i narządów. Powracają do głowicy aparatu. Aparat przetwarza odbite fale. Tworzy obraz na ekranie w czasie rzeczywistym.

Początki tej technologii sięgają lat 40 XX wieku. Prawdziwy rozwój nastąpił w latach 50 XX wieku. Ultrasonografia diagnostyczna jest stosowana od ponad 40 lat. Stała się codziennością w dzisiejszej medycynie.

Badanie ultrasonograficzne jest nieinwazyjne i w pełni bezpieczne. Nie wykorzystuje promieniowania jonizującego. Jest całkowicie bezbolesne. USG pozwala lekarzowi na nieinwazyjne „obejrzenie” narządów wewnętrznych.

Rodzaje badań USG – Co można zbadać?

Badanie ultrasonograficzne może obejmować wszystkie struktury ciała. Jest to badanie pierwszego wyboru w diagnostyce wielu chorób. Oto najczęściej wykonywane rodzaje USG:

• USG jamy brzusznej: Ocena narządów wewnętrznych. Jest to jedno z najczęściej wykonywanych badań.
• USG tarczycy: Badanie gruczołu tarczowego.
• USG piersi: Profilaktyka raka piersi. Zalecane kobietom powyżej 25 lat raz w roku.
• USG układu moczowego: Ocena nerek, pęcherza, moczowodów.
• USG naczyń krwionośnych (USG Doppler): Ocena przepływu krwi.
• USG tkanek miękkich: Badanie wyczuwalnych guzków i zgrubień.
• USG serca (badanie echokardiograficzne): Ocena budowy i funkcji serca.
• USG stawów: Badanie struktur stawowych.
• USG ginekologiczne: Ocena narządów rodnych kobiety.
• USG ciążowe: Monitorowanie rozwoju płodu. Jest to ważna metoda diagnostyczna u kobiet w ciąży.
• USG transrektalne: Badanie przezodbytnicze.
• USG przezciemiączkowe: Badanie u niemowląt.

Wskazania do wykonania badania USG

Kiedy warto wykonać badanie ultrasonograficzne? Lekarz może zlecić USG przy wielu dolegliwościach. Jest to często pierwsze badanie obrazowe. Wskazania obejmują:

• Bóle brzucha o niejasnej przyczynie.
• Wyczuwalne zgrubienia lub guzki w tkankach miękkich.
• Ciąża – regularne monitorowanie rozwoju płodu.
• Choroby tarczycy – ocena wielkości i struktury gruczołu.
• Profilaktyka raka piersi – regularne badanie u kobiet.
• Podejrzenie kamicy żółciowej lub nerkowej.
• Ocena obrzęków tkanek miękkich.
• Wykrywanie zmian strukturalnych narządów.
• Poszukiwanie nieprawidłowej ilości płynu w jamach ciała.
• Diagnostyka tętniaków i złogów.
• Wykrywanie torbieli.

Przygotowanie do badania ultrasonograficznego

Odpowiednie przygotowanie zapewnia lepszą jakość obrazu. Zaleca się zadbanie o wygodne ubranie. Lekarz musi mieć łatwy dostęp do badanego obszaru ciała. Przed badaniem warto zrezygnować z kosmetyków na skórze. Należy zabrać ze sobą dokumentację medyczną. Warto mieć wyniki poprzednich badań USG.

Przygotowanie zależy od rodzaju badania:

• USG jamy brzusznej: Pacjent powinien być na czczo. Zaleca się co najmniej 6-8 godzin bez jedzenia. Unikaj pokarmów wzdymających na 2-3 dni przed badaniem.
• USG miednicy/pęcherza moczowego: Wymaga wypełnienia pęcherza moczowego. Zaleca się wypicie 1-1,5 litra wody przed badaniem.
• W badaniach planowych przed USG jamy brzusznej osoba powinna pozostawać kilka godzin na czczo.

Pacjent może zgłosić się na badanie USG bez skierowania. Warto jednak skonsultować się z lekarzem prowadzącym. On doradzi najlepsze przygotowanie.

Przebieg badania USG – Krok po kroku

Badanie ultrasonograficzne jest prostą procedurą. Zazwyczaj trwa krótko. Typowy czas badania to 10-30 minut. USG jamy brzusznej może trwać około 30 minut. Inne badania, np. USG tarczycy, często trwają 7-10 minut.

Po przybyciu do gabinetu następuje rejestracja. Następnie pacjent przygotowuje się do badania. W gabinecie lekarz prosi o odsłonięcie badanego obszaru. Pacjent zazwyczaj leży na stole egzaminacyjnym. Najczęściej leży twarzą do góry.

Lekarz nakłada ciepły żel na skórę. Żel na bazie wody eliminuje powietrze. Zapewnia dobry kontakt głowicy ze skórą. Dzięki temu fale ultradźwiękowe dobrze przenikają. Lekarz przesuwa głowicę po skórze. Obserwuje obraz na ekranie. Obraz zmienia się wraz z ruchem głowicy. Po badaniu lekarz wydaje opis.

Bezpieczeństwo USG i brak przeciwwskazań

Ultrasonografia jest uznawana za badanie bardzo bezpieczne. Jest to procedura nieinwazyjna. Nie wykorzystuje promieniowania jonizującego. Dlatego można ją wykonywać wielokrotnie. Nie ma ograniczeń co do liczby badań USG. Badanie jest całkowicie bezbolesne.

Dla celów diagnostycznych badanie ultrasonograficzne praktycznie nie ma przeciwwskazań. Może być wykonywane u pacjentów w każdym wieku. Jest szczególnie ważną metodą u kobiet w ciąży. Pozwala monitorować płód bez ryzyka.

Ultrasonografia stanowi podstawę opieki prenatalnej, pozwalając na monitorowanie rozwoju płodu bez jakiegokolwiek ryzyka dla matki czy dziecka.

Nie ma ograniczeń co do liczby badań USG, które można wykonać.

USG Doppler – Co to jest i do czego służy?

Ultrasonografia dopplerowska to specjalny rodzaj badania. Wykorzystuje efekt Dopplera. Pozwala ocenić przepływ krwi w naczyniach. Mierzy kierunek i prędkość komórek krwi. Obrazowanie przepływu często jest kolorowe.

Badanie Dopplerowskie naczyń jest kluczowe. Pomaga wykrywać tętniaki. Umożliwia ocenę zwężeń naczyń. Jest niezbędne w diagnostyce chorób żył i tętnic.

Zastosowanie ultrasonografii poza medycyną – badania nieniszczące (NDT)

Technologia ultradźwięków ma szersze zastosowanie. Jest wykorzystywana w przemyśle. Badania ultradźwiękowe (UT) to metody nieniszczące. Pozwalają ocenić stan materiałów bez ich uszkadzania. Są to jedne z najbardziej rozpowszechnionych metod NDT.

Badania UT polegają na wprowadzaniu fal do obiektu. Fale odbijają się od nieciągłości. Mogą ulec zniekształceniu. Aparatura przetwarza odbicia. W ten sposób wykrywa wady wewnętrzne i zewnętrzne. Fale używane w przemyśle mają częstotliwość od 0,5 do 25 MHz.

Technika ta znajduje zastosowanie w wielu branżach. Stosuje się ją w przemyśle metalurgicznym. Ocenia jakość stali i stopów metali. Jest używana w przemyśle energetycznym. Inspekcjonuje komponenty urządzeń ciśnieniowych. W transporcie ocenia stan pojazdów. W budownictwie sprawdza jakość spoin spawanych. Techniki TOFD i Phased Array zwiększają możliwości diagnostyczne.

Metoda echa jest szczególnie przydatna do badania grubych lub długich elementów, gdzie dostęp do drugiej strony materiału jest utrudniony.

Dzięki zastosowaniu nowoczesnego sprzętu i profesjonalnych ośrodków sprzęgających, udało się wykryć mikropęknięcia, które mogłyby prowadzić do poważnych awarii – Patryk Michałowski, ekspert w branży.

Istnieją normy regulujące badania ultradźwiękowe. Przykłady to PN-EN ISO 5577 i PN-EN ISO 17640. Ciągły rozwój technologii zapewnia skuteczność metod UT.

Ile kosztuje badanie USG? Przykładowe ceny

Koszt badania USG zależy od jego rodzaju i placówki. Poniżej przedstawiamy orientacyjne ceny w złotówkach:

Rodzaj badania USG	Koszt (PLN)
USG jamy brzusznej	120 – 200
USG tarczycy	100 – 150
USG piersi	120 – 180
Echo serca	200 – 350
USG dopplerowskie naczyń	150 – 250
USG ciąży	80 – 150